Czym różni się kawa z palarni od kawy z marketu
Czy zastanawiasz się podczas spaceru pomiędzy sklepowymi półkami, czym kawa z marketu różni od tej z lokalnej palarni? A może myślałeś kiedyś, że nie ma różnicy w jakości pomiędzy nimi? Może to tylko kwestia ceny?
Przekonaj się, jak bardzo różni się smak, jakość ale też sama uprawy kawy przemysłowej, od tej, które wypalają małe palarnie kaw. Zacznijmy od początku…
Czego nie powie Ci popularna etykietka z dużego przemysłu – segmenty jakości kawy ziarnistej
Jakość ziaren kawy przekłada się bezpośrednio na ich smak. Zanim przeczytasz o różnicy w uprawie, zbiorze i wypaleniu ziaren kawy, dowiesz się jakie są segmenty kawowe i przez kogo oceniana jest zarówno surowa jak i wypalona kawa.
Segmenty jakości w kawie?
Żadna kawa nie jest taka sama, a między nimi jest wiele różnic. Jedną z podstawowych rozbieżności między kawami jest segment jakości. Do ich oceny używa się arkusza.
Oto jakie segmenty jakości występują w kawie:
- Specialty – najwyższa jakość jaką może mieć kawa. Ziarna specialty otrzymują od 80 do 100 punktów. 100 punktów to najwyższa ocena jaką może dostać arabika. Takie kawy nie mogą mieć żadnych defektów pierwszorzędowych, ale mogą mieć maksymalnie 5 drobnych defektów (drugiego rzędu) w próbce o wadze 350 g.
- Premium – dobra jakość. standard dopuszcza do dopuszczają 8 defektów drugorzędowych i jeden poważny.
- Exchange – niska jakość. 9-23 defektów, w tym poważne.
Czym są defekty?
Defektami pierwszego rzędu są: ciała obce (kamienie, noże, gwoździe, kawałki szkła i całe ususzone owoce kawowca), całkowicie czarne ziarna kawy (będące wynikiem złych warunków w stacji obróbki) lub źle przeprowadzonego procesu suszenia.
Defektami drugiego rzędu są naprawdę liczne pogryzienia przez owady, połamane ziarna, kawałki suszonych owoców kawy, częściowo czarne ziarna, częściowo przefermentowane.
Wiesz, który segment kawy jest najczęściej spotykany na półkach?
To właśnie Exchange! Ceny takiej kawy za kilogram zaczynają się od około 40 do 120 złotych. To bardzo duża rozbieżność cen, która zależy tylko i wyłącznie od nakładu pieniężnego danej marki na reklamy i jej popularność. W jaki sposób jest uprawiana taka kawa? Najtaniej jak się da. Przy czym najgorzej dla środowiska i konsumentów.
Jak odróżnić kawę marketową od specialty?
Po pierwsze taka kawa musi mieć punktację, która powinna być udostępniona konsumentowi, aby wiedział z jaką kawą ma do czynienia, i czy nie jest to samozwańczy napis specialty, bo to przecież po polsku po prostu znaczy wykwintność.
Na etykiecie kawy segmentu specialty znajdziesz informacje o kraju pochodzenia, ale też dokładnym regionie upraw, miejscowości, z której pochodzi, wysokości, na której wzrastał kawowiec i obróbce kawowej wiśni. Często też widnieje na takich etykietach informacja o tym, kto jest plantatorem i jaka jest liczba punktów zdobytych w cuppingu (czyli teście jakości kawy prowadzonym przez Q gradera). Palarnie kawy segmentu zawsze też podają opis profilu sensorycznego, który dla każdej kawy jest unikalny. Profil sensoryczny to opis, tego jaki smak możesz znaleźć w kawie, mowa o naturalnym smaku dobrej jakości ziarna, nie o dodatkach aromatyzujących.
Kto ocenia paloną kawę i zielone ziarno?
Kto taki decyduje o tym ile punktów dostanie kawa? Q Arabica grader/Q Robusta Grader! Wykwalifikowana osoba, która ocenia kawę. Taka osoba zdobyła certyfikację, potrafi profesjonalnie ocenić kawę bazując na swojej wiedzy, doświadczeniu, arkuszu oceny oraz jest skalibrowana z grupą sensoryków z całego świata. Q graderzy to specjaliści, którzy przeszli długą drogę nauki sensoryki i wiedzy o ziarnach kawy oraz ukończyli 19 egzaminów. Taka osoba potrafi znaleźć defekty w kawie, które w zależności od intensywności mogą wpłynąć na jakość surowca. Zazwyczaj Q Grader będzie w stanie nazwać i wskazać, z czego wynika niewłaściwy smak – czy z nieprawidłowej obróbki, transportu a może jest spowodowany złym wypaleniem surowca.
Uprawa kawy – kawy przemysłowe vs. kawy specialty
Aby otrzymać zielone ziarno, które później się wypala, trzeba zasadzić sadzonkę kawowca. Właśnie od tego zaczyna się ten ekscytujący proces. Każda roślina potrzebuje innych warunków do wzrostu. Między innymi dzięki temu kawa będzie mieć niższą lub wyższą jakość, co za tym idzie – lepszy lub gorszy smak. Jeśli producent przyspieszy proces rozwoju rośliny i jej owocowanie – otrzymana jakość będzie dużo niższa. Jedyne co będzie się zgadzać to szybki zarobek.
Arabica i robusta uprawiane są w różnych warunkach. Arabica rośnie wyżej, zazwyczaj: od 600 m do nawet 2500 m n.p.m. Robusta wzrasta na niższej wysokości: średnio od poziomu morza do 600 m n.p.m.
Wysokość upraw przekłada się na smak kawy – im wyżej rośnie kawowiec, tym roślina wolniej rozwija swoje owoce i pobiera więcej cennych minerałów z gleby. Owoce i nasiona mają czas, aby dojrzeć, a kwasy organiczne czas, aby rozkładać się na te bardziej szlachetne w smaku, łagodniejsze. Wysokość ma ogromne znaczenie i wpływ na smak kawy (o czym dowiesz się za chwilę). Uprawy kawy na większych wysokościach dają fantastyczne pod względem jakości zbiory, jednak pozyskanie tak wzrastających wiśni kawowca wcale nie jest proste i tanie.
Interesują Cię różnice między wysokościami upraw? Przeczytaj nasz artykuł “Wysokości upraw jako kryterium oceny jakości kawy”
Uprawa i zbiór – ziarna kawy przemysłowej
Kawowce sadzi się na niskich wysokościach z dwóch powodów: bardzo szybki wzrost roślin i łatwy, tani, maszynowy zbiór owoców. Na takich plantacjach celowo wycinane są drzewa, aby zyskać jeszcze więcej miejsca i przyspieszyć wzrost kawowców, które są uprawiane w pełnym słońcu. Jak pewnie się domyślasz – wycinka rodzimych drzew wcale nie jest dobra dla środowiska naturalnego. Bez życiodajnego cienia i roślin gleba staje się jałowa poprzez postępującą erozję. Ponadto, przez brak bioróżnorodności rośliny są bardziej narażone na szkodniki i choroby. Co takiego robi się przemysłowej plantacji uprawiającej kawę, aby temu zapobiec? Używa się całej masy pestycydów, herbicidów i fungicydów, które mają za zadanie zwalczyć szkodniki i choroby z łatwością atakują gigantyczne i jednolite skupiska krzewów kawy. Problemy z erozją gleby i brakiem dostępności do środków odżywczych rozwiązuje się sypiąc tony nawozów mineralnych.
Plantacje przemysłowe projektowane są w taki sposób, aby maszyna do zbierania owoców mogła jak najszybciej zapełnić magazyn. To kolejny powód wycinki drzew na takiej plantacji. Tu żaden człowiek nie wybierze najdojrzalszej wiśni – to co narodziło się na krzewach, zostanie strącone za pomocą gumowych pałek maszyny zbierającej razem z większością liści i gałęzi. Kawowce po zbiorze maszynowym są uszkodzone przez maszyny zbierające wiśnie, dlatego rolnicy raz na 3-4 lata wybierają część plantacji, z której w ogóle nie zbierają owoców, nazywają to ,,safra zero”, czyli po prostu zero zbiorów.. Nie robią tego z dobroci serca dla krzewów i środowiska, a dlatego, że kawowce po 5-6 latach intensywnych zbiorów maszynowych znacznie obniżyłyby plony albo po prostu by obumarły. Zbiory wykonywane przez maszynę będą bardzo różnorodne (w złym pojęciu tego słowa): od dojrzałych wiśni, po przejrzałe, niedojrzałe, takie, które mają defekt widoczny już na pierwszy rzut oka.
Finalnie, taka jakość zbioru poprzez licznej obecność między innymi kwasu chlorogenowego da w filiżance cierpko-kwaśny smak. Tak zebrane wiśnie będą szybko obrabiane, najlepiej wysuszone przez suszarki, zamiast powoli, na słońcu. Nieumiejętne, pospieszne suszenie w guardiolach (suszarkach) obniża jakość zbioru, a dodatkowo sprawia, że zielone ziarna kawy będą się szybciej starzeć.
Uprawa i zbiór kaw specialty
Aby ziarno kawy mogło dostać powyżej 80 punktów, musi być uprawiane z ogromną dbałością o szczegóły, która zaczyna się już na etapie wyboru sadzonek. Bardzo ważne jest to, aby młode krzewy miały podobną bryłę korzeniową i podobny pokrój. Istotne jest to, żeby rośliny nie konkurowały między sobą w poborze soli mineralnych z gleby lub nie walczyły o cenne światło – te większe zwyczajnie mogą “wygryźć” z interesu mniejsze. Młode sadzonki są dosadzane do "starszego sąsiedztwa" kawowców i rodzimej flory. Po około 4 latach od zasadzenia, krzewy kawowca zaczynają kwitnąć i w końcu obsypują je z początku zielone, później czerwone, a niekiedy żółte owoce – kawowe wiśnie. To najważniejszy czas na każdej plantacji:, okres zbiorów kawy.
Teren, po którym poruszają się plantatorzy to często zbocza gór, wygasłych wulkanów, miejsca, które porasta dzika flora, na wysokości od 900 do 2500 m n.p.m., dlatego najlepsze kawy zbierane są ręcznie. Każda wiśnia zostanie zerwana z kawowca w momencie kiedy jest odpowiednio dojrzała. Doświadczeni zbieracze doskonale wiedzą, kiedy jest “ten moment”. Codziennie przechodzą przez cały obszar plantacji i zbierają najdojrzalsze owoce do koszy, aż do ostatniej wiśni.
Doskonałe warunki do uprawy kawy, czyli: gleba wulkaniczna bogata w minerały, życiodajny cień oraz bioróżnorodność dzięki rodzimym roślinom sprawiają, że jakość tak uprawianej kawy będzie wyjątkowa, a co więcej nie będzie potrzeby stosowania sztucznych nawozów i pestycydów. Arabika uprawiana na dużych wysokościach, w cieniu drzew wzrasta powoli i pobiera przez to więcej składników mineralnych z gleby, to jedna z istotnych rzeczy, które przekładają się na doskonały smak kawy. Właśnie w takim otoczeniu rośnie kawa, która po prawidłowej obróbce oraz odpowiednim wypale ma szansę otrzymać od 80 do 100 punktów.
Zbiory kawy kończą się obróbką ziaren. Zebrane, kawowe wiśnie są obrabiane na parę, różnych sposobów. Przeczytaj nasze artykuły o:
Każda z obróbek kończy się powolnym suszeniem ziaren na słońcu. W przypadku kawy mytej, zielone ziarno pokryte jest jeszcze przez trzy miesiące skórką, która nazywa się pergaminem. Dzięki takim zabiegom spowalnia się suszenie, aby zielona kawa mogła być świeża przez długi czas, zanim odbędzie się proces palenia.
Proces palenia kaw – kawy z marketu vs. kawy specialty prosto z palarni
Wypalenie ziaren kawy w ogromnym przemyśle
Zbiory kawy wędrują w kontenerach do przemysłowych fabryk, gdzie są wypalane jak najszybciej i w wysokiej temperaturze. Kawa, która ma tak wiele defektów musi być ciemno wypalona, aby je ukryć. Robi się tak, ponieważ wysoka temperatura i długi czas palenia kawy powoduje spalenie i zakrycie niepożądanych smaków oraz aromatów defektów. Cukry znajdujące się w ziarnach kawy ulegają spaleniu, a olejki wydostają się na zewnątrz, przez co czarne ziarna są pokryte tłustym filmem. Ciemno wypalona kawa charakteryzuje się nieprzyjemnie intensywnym smakiem, wysoką goryczą oraz brakiem jakichkolwiek owocowych niuansów w postaci subtelnej, dopełniającej cały smak kwasowości. Zamiast kwasowości może pojawić się cierpkość, czyli odczucie ściągania w jamie ustnej oraz pylisty posmak na języku.
Więcej na temat smaków kawy i ciemnego palenia dowiesz się w naszym artykule "Dark roast – kawa mocno palona"Ten dziki pęd jest opłacalny dla gigantycznych przemysłów. Im ciemniej, tym lepiej, bo dzięki temu nawet się nie zorientujesz, że z Twoją kawą jest “coś nie tak”, chyba, że po kawie rozboli Cię brzuch. A tak się może stać, gdy w młynku, który akurat mieli kawę dla Ciebie znajdzie się za dużo ciemnych lub spleśniałych ziaren.
Jeśli defektów jest tak dużo, że po zobaczeniu całych ziaren mógłbyś się zorientować “co się święci”, producent postanawia ją zmielić, abyś nie miał najmniejszych wątpliwości, że Twoja kawa może być niezdrowa i niesmaczna.
Właśnie tak kawa niskiej jakości trafia na sklepowe półki. Dzięki popularności marki i reklamie z ekranów telewizorów, taka kawa będzie uznana za produkt z wyższej półki. Jedynie dzięki marketingowi, nie jakości.
Twój eksperyment z kawą z marketu
Możesz spróbować jaką jakość w rzeczywistości ma kawa z marketu – kup dziś, za pół roku i za rok paczkę kawy: z marketu i z jednej palarni. Spróbuj za rok tych wszystkich kaw. Podpowiemy Ci jak wypadnie ten eksperyment: wszystkie paczki kaw z marketów będą miały identyczny smak, a kawy z palarni na pewno będą się od siebie różnić. Dlaczego więc kawy z marketów się praktycznie nie starzeją? Jeśli jesteś świadomym konsumentem, to pytanie faktycznie Cię zaniepokoi i zmusi do analizy.
Palona kawa w palarni kawy
W naszej palarni istotny jest wybór kawy. O naszych ziarnach wiemy wszystko – skąd pochodzą, jaka plantacja lub kooperatywa je uprawiała, na jakiej wysokości wzrastały, z których odmian arabiki się wywodzą. Dobra kawa musi mieć czysty smak, subtelną kwasowość dojrzałych owoców i dużo słodyczy. Te wszystkie odczucia są konieczne do tego, żeby w jej smaku pojawił się odpowiedni balans.
Zieloną kawę ziarnistą przechowujemy w odpowiednio przystosowanym do tego magazynie, który jest klimatyzowany. Dzięki stałej temperaturze, ziarna kawy zachowują swoją świeżość. Każda kawa z naszej palarni pochodzi z ostatnich zbiorów danej plantacji – dzięki temu utrzymuje wspaniałą jakość, która przekłada się na jej smak i aromat.
Zaplanowanie odpowiedniego dla kawy profilu palenia wymaga znajomości pieca i ziarna. Roastmaster musi wziąć pod uwagę to, co już wie o kawie, aby dostosować wiele parametrów: temperaturę początkową pieca, wagę zasypu, prędkość obrotów bębna, podciśnienie w piecu. Podczas palenia kawy musi tak operować piecem, aby zostały zachowane wszelkie normy panujące w naszej w palarni: odpowiednia szybkość wzrostu temperatury, czy odpowiednia krzywa temperatury kawy w bębnie.
Palona kawa to nie jeden profil. Każda z naszych kaw to osobna historia i indywidualny wypał. Kawa specialty jest doskonała, dzięki temu nasza palona kawa nie musi być ciemna. Ma wspaniały smak i aromat, dlatego w naszej palarni mamy osobny profil palenia na espresso i osobny pod alternatywy. Takie podejście to gwarancja tego, że w swojej filiżance znajdziesz przyjemną kwasowość zblansowaną słodyczą – właśnie tak smakuje filiżanka z najlepszą kawą!
Informacje na etykietach kawy wysokiej jakości
To czego szukasz na etykietach produktu to zazwyczaj konkrety, niekoniecznie piękne obietnice. Na etykiecie naszej kawy z polskiej palarni znajdziesz:
- datę palenia – widnieje ona na wszystkich naszych kawach i jest to cenna informacja;
- pochodzenie – kraj, region ale też miejscowość, z której wywodzi się kawa ziarnista
- plantacja, kooperatywa lub producent – w końcu za każdą kawą stoi człowiek!
- odmiana botaniczna – nie tylko hasło "100% arabica" ale też informacja jaka to odmiana arabiki
- obróbka kawy – w jaki sposób zostały obrobione wiśnie kawy. Ma to ogromny wpływ na smak
- na jakich wysokościach kawa była uprawiana
- rok zbiorów – kiedy odbyły się zbiory kawy
- liczba punktów – na naszych kawach zawsze widnieje taka informacja
- profil sensoryczny – naturalnie występujące smaki w kawie
Dlaczego palarnia kawy to najlepsze miejsce na jej zakup?
Palarnia to gwarancja, że kupisz świeżo paloną kawę! Oczywiście, warto dać jej chwilę odsapnąć po paleniu, najlepszą kawę wypijesz w wypadku kaw do alternatyw – po tygodniu od daty palenia, a kawę do espresso – po około dwóch tygodniach. Warto poczekać, dzięki temu otrzymasz pełnię smaku i zapachów, a kawa pozbędzie się dwutlenku węgla.
Świeżo palona kawa to nie wszystko – ważne są też kwestie etyczne oraz środowisko naturalne. Kluczowe dla nas jest pochodzenie i jako palarnia kawy, zawsze przed wyborem porządnie ją testujemy i oceniamy.
Palarnia kawy musi wiedzieć o swoim produkcie wszystko. Dla nas to też wyznacznik najwyższej jakości. Pamiętaj, że warto złamać schematy, więc jeśli kupujesz kawę z marketu, zawsze możesz spróbować wybrać świeżo paloną kawę, która nie będzie nieprzyjemnie gorzka i mało aromatyczna. Przekonaj się, naprawdę warto!
Czy na pewno wiesz z jakiego kraju pochodzi ostatnia kawa kupiona przez Ciebie w sklepie?